🔴 कोकणी शेतकरी 🔴 जाफर गोठे

     साधारणपणे एप्रिल, मे महिन्यात शेतकरी भाजावळ करतो त्यानंतर मे महिन्याच्या अखेरीस किंवा जून च्या सुरूवातीला पेरणी करतो तो हवामानाचा अंदाज घेऊन आणि खर्याअर्थाने येथून शेतकर्याच्या कामाला सुरवात होते. शेताला बांध घालणे, साफसफाई बरोबरच फोडणी, बेरणी काम सुरू होते. संपूर्ण जून महिना शेतकरी कुटुंब शेतात खपत असतात याच दरम्यान आवन तयार होते व पावसाचा अंदाज घेऊन शेतकरी लावणी करण्याचा निर्णय घेतो.  भरपूर चिखल लागतो लावणीला...चिखलातील लावणीला खूप मजा येते, वरून कोसळणारा जोरदार पाऊस, एक तालात सर्वांचे गाणे, अंगावर उडणारा चिखल, धमाल मस्ती मध्ये लावणी सुरू असते. मी जरी शेतकरी नसलो तरी हे दृश्य माझ्या घरालगत सुरू असते त्यामुळे नकळत मी या वातावरणाचा भाग बनतो...लावणीचं कामे संपली कि माळवणी होते. कोंबडा देण्याची व दारू मेजवानी पद्धत अजूनही ग्रामीण भागात काही ठिकाणी सुरू आहे. यानंतर माञ शेतकर्याला आराम मिळतो त्यातच तो गणपती व दिवाळी सण आनंदात साजरा करतो. दरम्यान भातशेती तयार होण्यास सुरवात होते व शेतकरी शेतीकडे वळतो. मग कापणी करणे उडवी घालणे व डिसेंबर जानेवारीच्या थंडीच्या महिन्यात मळणी. अशाप्रकारे शेतकरी आपल्या शेतात मशागत करून धान्य पिकवतात तर काही शेतकरी  नंतर मळ्यात/शेतात पावट्याचे पिक घेताना दिसतात.
          तसं पाहिलं तर बाळीराजा आपल्या शेतात वर्षभर काम करत असतो परंतु केव्हातरी त्याला लहरी हवामान सामना करावा लागतो. त्यामुळं शेतीवर खर्च जास्त होतो त्यामाने धान्य कमी पिकते म्हणून अलिकडे काहींनी शेती करणेच सोडून दिलेय. त्यामुळे कोकणातील बैल, नागर इतिहासजमा होतील ही भीती आहे. जे शेतकरी शेती करतात ते पाँवरटीलर वापर करू लागलेत. कोकणातील शेती किती तर गुंठे च्या हिशोबात त्यातही सहहिस्सेदार अधिक. याउलट स्थिती घाटमाथ्यावरची आहे. तेथील शेतकरी आपल्याकडे एकर, हेक्टर ने जमीन आहे हे अभिमानाने सांगतो. ट्रक्टरने जमीन नागरतो. एकिकडे कोकणातील गरीब शेतकरी तर दुसरीकडे घाटावर सधन शेतकरी असे चिञ महाराष्ट्रातील आहे.
          काळ बदलला तसे सर्व बदलत गेले. कोकणात आता काही मोजकेच शेतकरी शेती करताना दिसतात.  पूर्वी कसेल त्याची जमिन म्हणून कुणबी समाजाकडे भरपूर जमीन होती. परंतु अलिकडे हा समाज शिकत गेला त्याचबरोबर शेती करणे मागे पडली.  तरूणांना शेतीत interest राहिला नाही... माझ्या शेजारी गावात कुणबी समाज मोठा आहे. शेतीवर उपजीविका भागविणारा असा हा समाज.  अनेक जण माझे वर्गमिञ आहेत, आम्ही भेटतो, बातचीत करतो. एकदा माझा मिञ म्हणाला   "जाफर, आता काही खरं नाही गेले ते आपले दिवस, सर्वच बदलयं"   तो आपल्या मुलासाठी मुलगी बघत होता परंतु जमत नव्हते. मुलीकडून अट असायची कि मी शेती करणार नाही तसेच नवरा नोकरी करणारा असावा, घरात स्वतंत्र खोली हवी.  त्यामुळे लग्न जमायला अडचण येत होती.  अशी एक दोन नव्हे तर अनेक उदाहरणे आहेत. हतबल झालेल्या बापापुढे शेती कशी करायची हा प्रश्न असतो अशावेळी घराजवळचा गुरांचा गोठा बंद करणे,  शेती न करणे किंवा . ओसाड ठेवणे वा विकून टाकणे हाच पर्याय त्याच्यापुढे असतो. परंतु अशाही स्थितीत  अनेक जुनी मंडळी आजही शेती करताना दिसतात हे सुखद म्हणावे लागेल... काळ बदलला शेतकऱ्यांची मुले शिकली त्यामुळे  आई-वडिलां आनंद होणे साहजिकच आहे. परंतु याचबरोबर तरूणांचा दृष्टिकोन बदलत गेला.  शेती करायची म्हणजे भाजावण, पेरणी, फोडणी, बेरणी, लावणी, भातपिकणे, कापणी, उडवी व मळणी ही कष्टाची कामे आहेत त्यासाठी अंगमेहनत घ्यावी लागते ती घेण्याची तयारीआजच्या तरुणांची नाही म्हणून शेती, रान जमीन ओस पडत चाललीय, नापीक झाली.  खरे म्हणजे आजची युवापिढी प्रगत तंञज्ञानाचा वापर करून भातशेती उत्पन्न वाढवू शकते, शेती पूरक व्यवसाय करून कुटुंब चालवू शकतात. हे त्यांना पटवून दिले पाहिजे.

                  *जाफर गोठे*
               शिरळ, ता.चिपळूण

            मोबा. ९९६०४८९८६२